Ова е мој препев на сонетот “Инсталација во летна школа за сликање“ од американската поетеса Силвија Плат.

 

1
Почни во чиста светлина да ја брцаш твојата четка.
Потоа во стил на модриот Дуфи, сино небо нека висне;
под него, перјасто фугирано, јато галеби нека летка
над навалени едрилици кои пенлив бран ќе ги плисне.
2
Надмини го Сера, точкосај шкуна со сончевото злато,
на боковите стави една тресеница од мозаичен бран
во тиркизен трепет. Тури и рибни перки со пицикато,
чии ѕрнѕури ко да се откинати од пештерскиот стан
3
вкопан во дамкава смола каде сирена спокојно лежи
а во мократа коса куп портокалови школки ѝ се вплел;
потруди се сите твои бои да изгледаат толку свежи
како од генијалната палета на Матис да си земале дел:
4
и денов, така извонредно смислен, закачи го на таван,
како да е ретка инсталација на Колдер во твојата глава.

Ова е оригиналот:
Midsummer Mobile
1
Begin by dipping your brush into clear light.
Then syncopate a sky of Dufy-blue
With tilted spars of sloops revolved by white
Gulls in a feathered fugue of wings. Outdo
2
Seurat: fleck schooner flanks with sun and set
A tremolo of turquoise quivering in
The tessellated wave. Now nimbly let
A tinsel pizzicato on fish fin
3
Be plucked from caves of dappled amber where
A mermaid odalisque lolls at her ease
With orange scallops tangled in wet hair,
Fresh from the mellow palette of Matisse:
4
Suspend this day, so singularly designed,
Like a rare Calder mobile in your mind.

  Ова е мој препев на песната “Средба на семејството“ на американската поетеса Силвија Плат.

 

1
Слушам, надвор врата од кола треснува
а фурдата од гласови се поблиску сипи;
само чат-пат некој збор јасно блеснува
дур нечиј ȏд на високи штикли чкрипи;
со ноктите на своите бакарни канџи
ѕвончето пладневната вруќина ја цепи;
секундна пауза во која потта се лепи,
а пулсот бие како пред скок со банџи,
наспроти тишината издробена ситно.
Сега однатре вратата се отвора итно.
Средбата на луѓето извици и смеа нуди,
поздравувањето нивно е гласовен судир:
2
како и секогаш, зазбивтана од дебелина
тетка Бети на образите им залепува цмок;
пискаво задоволна и румена од врелина,
братучедата Џејн како да ќе прави блок,
замаглила очи и наоколу брзо се штутка,
размавтала раце ко нервозна пеперутка
она е нашата непобедлива стара мома,
умна, сезнајна и секаде како да е дома;
врз сите нив ренда гласот на чичко Пол,
рапав како деланка и дебел како од дол;
а внучето со лигавење и цимолење проба
да привлече внимание во приемната соба.
3
Јас како да сум птицата-нуркач на скала,
горе од скалите гледам во тој ан-блок,
ме привлекува таа алчна роднинска ала,
го фрлам мојот идентитет без да жалам
и во тој водовртеж нурнувам со скок.

Ова е оригиналот:
Family Reunion
1
Outside in the street I hear
A car door slam; voices coming near;
Incoherent scraps of talk
And high heels clicking up the walk;
The doorbell rends the noonday heat
With copper claws;
A second’s pause.
The dull drums of my pulses beat
Against a silence wearing thin.
The door now opens from within.
Oh, hear the clash of people meeting —
The laughter and the screams of greeting :
2
Fat always, and out of breath,
A greasy smack on every cheek
From Aunt Elizabeth;
There, that’s the pink, pleased squeak
Of Cousin Jane, our spinster with
The faded eyes
And hands like nervous butterflies;
While rough as splintered wood
Across them all
Rasps the jarring baritone of Uncle Paul;
The youngest nephew gives a fretful whine
And drools at the reception line.
3
Like a diver on a lofty spar of land
Atop the flight of stairs I stand.
A whirlpool leers at me,
I cast off my identity
And make the fatal plunge.

 

Ова е мој препев на песната “Предупредувања“ од американската поетеса Силвија Плат.
1 Никогаш не се обидувај да чукнеш во дрво гнило или да одиграш друга партија кога си победил веќе; не трчај да знаеш повеќе одошто потребно ти било. 2 Златните јаболка изгледаат добри, одличен прилог, иако зла вештерка  една затрула а и понекое цвеќе. Никогаш не кови го брачниот кревет од дрво гнило. 3 Месечината личи како ангелска храна на сите неба, одовде ти не можеш да ги видиш сончевите дамки; никогаш не трчај да знаеш повеќе одошто ти треба. 4 Кобрата качулка носи и нејзиното лице баш е мило, се прави како џентлмен а гаќите ѝ полни со сламки. Никогаш од дрво гнило не создавај рачка за шило. 5 Дека ангелите се претпазливи, впечатокот е лажен, биди сигурен, некоја мајмунска работа се случува: повеќе одошто ти треба не настојувај да ти се каже. 6  Кога среќните ѕвезди се затрчале за местото прво  а ти за напади таинствени и смртоносни научуваш, никогаш не прави столбови и греди од гнило дрво, и не давај повеќе од нужното некој да те подучува.

 

Ова е оригиналот:
Admonitions

1

Oh never try to knock on rotten wood

or play another card game when you"ve won;

never try to know more than you should.

2

The magic golden apples all look good

although the wicked witch has poisoned one.

oh never try to knock on rotten wood.

3

From here the moon seems smooth as angel-food,

from here you can"t see spots upon the sun;

never try to know more than you should.

4

The suave dissembling cobra wears a hood

and swaggers like a proper gentleman;

oh never try to knock on rotten wood.

5

While angels wear a wakeful attitude

disguise beguiles and mortal mischiefs done:

never try to know more than you should.

6

For deadly secrets strike when understood

and lucky stars all exit on the run :

never try to knock on rotten wood,

never try to know more than you should.

 

  Ова е мој препев на песната “Два погледа на салата со лешови“ од американската поетеса Силвија Плат.
1.
Оној ден кога таа салата за сецирање ја посети,
таму беа трупови црни, како мисирки загорени,
веќе наполу обезжилени и оцетна реа таа осети,
во реа на смртта сите мириси беа претворени,
но се загнаа да работат момците во бели фути,
а таа едвај нешто распозна во тоа тути-фрути,
крш од череп и кожа го држеше парче тетива,
беше тоа главата на неговиот опожарен труп,
и дур таа се загледа во фетус во стаклен ќуп,
еден студент ги нападна сите нејзини сетива -
изваденото срце ѝ го пружи ко да е ефектива.
2
Во Бројгеловата панорама на касапница и чад,
за армијата од мртви тела само двајца се слепи:
заринкан во море на сатенскиот скут, тој е млад,
пее и напалено на нејзиното голо рамо се лепи,
а таа божем ноти му чита, обајцата без да видат
дека над нив мртовечката глава увежбува етида
дур сенките идни на умирачките нивни ги ѕида.
И дур погледот врз триумфот на смртта ни лута
гледајќи дека ни мајката со бебе не ја поштедиле,
тие фламански љубовници распупуват и цутат
во ќошот кајшто вљубените смртта  ја победиле.

 

Ова е оригиналот:
Two Views of a Cadaver Room
(1)
The day she visited the dissecting room
They had four men laid out, black as burnt turkey,
Already half unstrung. A vinegary fume
Of the death vats clung to them;
The white-smocked boys started working.
The head of his cadaver had caved in,
And she could scarcely make out anything
In that rubble of skull plates and old leather.
A sallow piece of string held it together.
In their jars the snail-nosed babies moon and glow.
He hands her the cut-out heart like a cracked heirloom.
(2)
In Brueghel’s panorama of smoke and slaughter
Two people only are blind to the carrion army:
He, afloat in the sea of her blue satin
Skirts, sings in the direction
Of her bare shoulder, while she bends,
Fingering a leaflet of music, over him,
Both of them deaf to the fiddle in the hands
Of the death’s-head shadowing their song.
These Flemish lovers flourish; not for long.
Yet desolation, stalled in paint, spares the little country
Foolish, delicate, in the lower right hand corner.

 

  Ова е мој препев на песната “Стара мома“ од американската поетеса Силвија Плат.

 

1
Мома пробирлива, со куп каприци,
па заради тоа бааѓи време заодена,
во април со најнов просец шета
и одеднаш нетрпливо е погодена
од разузданиот џагор на птици
а и на ѓубре од лисја стана мета.
2
Таквиот дар-мар ништо не го пере,
а просецот се размавтал како пијан,
низ густата дивина од цвеќиња и папрат
се шантри како последен грубијан.
Лута на пролетта, на цветниот неред,
таа цени дека неволјите нема да запрат!
3
Колку алчно таа зимата ја пожелува! -
строгоста на нејзината црно-бела шема,
мраз и камен а ни навестување за булка,
секое чувство во граници, без дилема,
а ладна дисциплина в срце се вселува,
едноставна и прецизна како снегулка!
4
А овде – сѐ околу тргнало да распупува,
нејзините пет кралски досетки ги фрли
во неподнослива простачка шарада,
тоа предавство не се трпи, само брлив
во лудиот дуќан на пролетта купува -
таа се повлекува, не сака да страда.
5
А околу домот свој ќе дигне барбакана,
барикада од шилци и проверлив пасаж,
против ова време бунтовното и грубо,
така што да не се надева ниту еден маж
дека ќе ја пробие со клетва или закана
а исто така да не пробува ни со љубов.

Ова е оригиналот:

Spinster
1
Now this particular girl
During a ceremonious April walk
With her latest suitor
Found herself, of a sudden, intolerably struck
By the birds’ irregular babel
And the leaves’ litter.
2
By this tumult afflicted, she
Observed her lover’s gestures unbalance the air,
His gait stray uneven
Through a rank wilderness of fern and flower.
She judged petals in disarray,
The whole season, sloven.
3
How she longed for winter then! —
Scrupulously austere in its order
Of white and black
Ice and rock, each sentiment within border,
And heart’s frosty discipline
Exact as a snowflake.
4
But here—a burgeoning
Unruly enough to pitch her five queenly wits
Into vulgar motley —
A treason not to be borne. Let idiots
Reel giddy in bedlam spring:
She withdrew neatly.
5
And round her house she set
Such a barricade of barb and check
Against mutinous weather
As no mere insurgent man could hope to break
With curse, fist, threat
Or love, either.

 

    Ова е мој препев на песната “Монолог на една солипсистка“ од американската поетаеса Силвија Плат.
1
Што, дали јас сум надуен позер?
Не, само леко си чекорам тука,
додека мрзливо под моите нозе
полноќната улица сама се сука;
а откако очите ќе си ги склопам,
измислените куќи вчас се топат;
Евааа, зарем ќе ми пишат грев
што месечевиот кромид ќопав
на небо виси зарад мојот ќеф?
2
Стиснатиот куп куќи јас го аминувам,
а дрвјата неизбежно бргу се смалуваат
оти јас покрај нив бегло поминувам;
луѓе-кукли клатејќи се суштествуваат
на оглавот на мојот поглед, без свест
дека смеата, љубовта и нивната чест,
дека било кое нивно замисливо фајде,
зависат неизбежно од мој ќеф или бес
и вчас сето тоа може во смрт да зајде.
3
Кога сум расположена, со добра волја,
јас на тревата ѝ подарувам зеленило,
со булки ги украсувам житните полја
а небото со синило кое вас ве пленило;
па дури и сонцето, секој негов атом,
јас го курдисав да блеска како злато;
а ако зимско расположение е во мене,
имам апсолутна моќ: од мразно блато
да не може нит`еден цвет да се крене.
4
Јас знам дека ти жив ми се појавуваш,
порекнувајќи дека ми излезе од главата,
тврдејќи дека од ништо не стравуваш,
дека со љубов докажа дека не си аватар,
дека е доволно јака за со крвта и потта
да ми ја докажеш стварноста на плотта,
иако е сосема јасно, залудна е таа лавина,
оти, драги мој, те дарував да те скротам -
од мене е духот твој и сета твоја убавина.

 

*********

Ова е оригиналот:
Soliloquy of the Solipsist
1
i?
I walk alone;
The midnight street
Spins itself from under my feet;
When my eyes shut
These dreaming houses all snuff out;
Through a whim of mine
Over gables the moon’s celestial onion
Hangs high.
2
I
Make houses shrink
And trees diminish
By going far; my look’s leash
Dangles the puppet-people
Who, unaware how they dwindle,
Laugh, kiss, get drunk,
Nor guess that if I choose to blink
They die.
3
I
When in good humor,
Give grass its green
Blazon sky blue, and endow the sun
With gold;
Yet, in my wintriest moods, I hold
Absolute power
To boycott color and forbid any flower
To be.
4
I
Know you appear
Vivid at my side,
Denying you sprang out of my head,
Claiming you feel
Love fiery enough to prove flesh real,
Though it’s quite clear
All your beauty, all your wit, is a gift, my dear,
From me.

 

  Ова е мој препев на песната “Две сестри на Персефона“ од американската поетеса Силвија Плат.

 

1
Две девојки има во тој чуден свет,
едната в куќа, другата надвор седи.
Цел ден светлост и сенка, во дует,
меѓу двете, едната другата ја следи.
2
Во нејната темна, тапацирана соба,
првата се бори со сметачка скука,
машина кажува дал збирот е добар,
дур саатот јалово времето го чука.
3
Дур штрака по типките без почин,
далдисана во тоа бесплодно дело,
како стаор лукаво замижува очи,
бледо ко корен ѝ е мршавото тело.
4
Мирна, на кревет од булки крај патот,
поцрнета како земја другата лежи,
секој тик-так нејзе ѝ вреди како злато,
воздухот се храни со полени свежи.
5
Нејзините алови пупки весело се будат,
ги крева силата на хранливиот млеч,
како крвави китки бесрамно се нудат
да ги бодне блескавиот сончев меч.
6
На трева таа лежи во породилен занес,
брзо расте и светлина незаситно голта,
таа успева на сонцето невеста да стане
и да му роди крал на тој зелен олтар.
7
А онаа првата, пребледена ко од пресол,
изопачена лимун-девица со сурат свенат,
оди на гробишта, во некое скапано месо,
црвот да ѝ биде маж иако таа не е жена.

Ова е оригиналот:

Two Sisters of Persephone
1
Two girls there are: within the house
One sits; the other, without.
Daylong a duet of shade and light
Plays between these.
2
In her dark wainscoted room
The first works problems on
A mathematical machine.
Dry ticks mark time
3
As she calculates each sum.
At this barren enterprise
Rat-shrewd go her squint eyes,
Root-pale her meager frame.
4
Bronzed as earth, the second lies,
Hearing ticks blown gold
Like pollen on bright air. Lulled
Near a bed of poppies,
5
She sees how their red silk flare
Of petaled blood
Burns open to sun’s blade.
On that green altar
6
Freely become sun’s bride, the latter
Grows quick with seed.
Grass-couched in her labor’s pride,
She bears a king. Turned bitter
7
And sallow as any lemon,
The other, wry virgin to the last,
Goes graveward with flesh laid waste,
Worm-husbanded, yet no woman.

 

  Ова е мој препев на сонетот “Мајски цвет“ од американската поетеса Силвија Плат.
1
Јарки ко крв, глогинките одолејаа на црнозимските сили,
на јуришите на снежните вејавици од стежнатите неба,
и докажаа дека храбрите гранки да умрат не ќе треба
бидејќи коренот се прицврстил со непоколебливи жили.
2
Сега, како зелениот сок се јази низ боцкавото дрво,
секој жив плот со такви бели цветови ни паѓа в очи
и, како и изданокот од Јосифовиот род, ни сведочи,
дека најдобрата убавина во смелоста е родена прво.
3
Па така, кога Островот ги протера накај Новиот свет,
од домашните огништа да заораат кон непознат крај
преку Атлантикот темен, несигурен, брановит и клет,
сеќавајќи се на победата на глогинките со крвав сјај,
тие си посакаа бродот да им биде цврст морски атлет,
и затоа го нарекоа според грмушката што цути во мај.

 

Ова е оригиналот:

Mayflower
1
Throughout black winter the red haws withstood
Assault of snow-flawed winds from the dour skies
And, bright as blood-drops, proved no brave branch dies
If root’s firm-fixed and resolution good.
2
Now, as green sap ascends the steepled wood,
Each hedge with such white bloom astounds our eyes
As sprang from Joseph’s rod, and testifies
How best beauty’s born of hardihood.
3
So when staunch island stock chose forfeiture
Of the homeland hearth to plough their pilgrim way
Across Atlantic furrows, dark, unsure—
Remembering the white, triumphant spray
On hawthorn boughs, with goodwill to endure
They named their ship after the flower of May.

  Ова е мој препев на песната “Природна историја“ од американската поетеса Силвија Плат.

 

1
На синокрвниот и благороден Монарх Памет,
во груба земја му се веело царското знаме;
иако во хермелин спал и печено незаситно јал,
со љубов кон Чистата Филозофија тој се вдал:
додека рајата глад ја морел во мевови празни,
тој дискутирал со ѕвездите и со ангели разни
2
се додека, згадени од тоа малобоговско дело,
оние земјородени не востанаа како едно тело
и на џелатското колце распнат царот се најде:
а соседот, крал Јајцоглав, виде за себе фајде,
царската круна ја грабна како уличен апаш,
за син му, принц Буф, од печеното да лапа.
*****
Ова е оригиналот:

Natural History
1
That lofty monarch, Monarch Mind,
Blue-blooded in coarse country reigned;
Though he bedded in ermine, gorged on roast,
Pure Philosophy his love engrossed:
While subjects hungered, empty-pursed,
With stars, with angels, he conversed
2
Till, sick of their ruler’s godling airs,
In one body those earthborn commoners
Rose up and put royal nerves to the rack:
King Egg-Head saw his domain crack,
His crown usurped by the low brow
Of the base, barbarous Prince Ow.

 

 

Ова е мој препев на песната “Приказна за крадците на рододендерон“ од американската поетеса Силвија Плат.
1
Една расцветена роза добив дома на дар
и таа ми побуди мечта и ми врачи позив,
дојдов во јавниот парк чекорејќи со жар,
низ градина со виснати кревети од рози.
2
Камена лавовска глава на ѕид беше заседната,
во камен базен капеа нејзините зелени лиги;
јас скинав една портокалова пупка наведната
и ја ставив во широк џеб што ми е за книги.
3
Во вазата дома таа се отвори во портокал-боја,
се откри ко бушава коса на машкуданка-жена;
другпат украдов црвена, ме убеди совеста моја,
помалку нив ги крадат одошто сами ќе свенат.
4
Мисковината нос ми гали, очи ми заруменува,
листенцата ми глочкаат прсти дур сум на маса:
убедена бев дека поезијата јас ќе ја менувам,
од воздух слеп и од помрачување ќе ја спасам.
5
А денес, жолта пупка в рака сакав да сместам,
но запрев изненадна од бучна кршачка врева.
Никој не се појави откај ловоровиот честар
но кај рододендрон-грмушките шум се крева:
6
на послан весник се трупа куп, планина една,
црешова и розова боја од рододендрон мал,
три девојки, втренчено, цели гранки веднат,
одбираат и кршат полека, на тевна и без жал.
7
И не прекинаа иако кон нив погледнав грубо.
Но чекајте час, пред обвинение да спремите:
дали совеста постои за збунетите од љубов
или за кокошкарските кражби на големите?

 

*********
Ова е оригиналот:

Fable of the Rhododendron Stealers
1
I walked the unwalked garden of rose-beds
In the public park; at home felt the want
Of a single rose present to imagine
The garden’s remainder in full paint.
2
The stone lion-head set in the wall
Let drop its spittle of sluggish green
Into the stone basin. I snipped
An orange bud, pocketed it. When
3
It had opened its orange in my vase,
Retrogressed to blowze, I next chose red;
Argued my conscience clear which robbed
The park of less red than withering did.
4
Musk satisfied my nose, red my eye,
The petals’ nap my fingertips:
I considered the poetry I rescued
From blind air, from complete eclipse.
5
Yet today, a yellow bud in my hand,
I stalled at sudden noisy crashes
From the laurel thicket. No one approached.
A spasm took the rhododendron bushes:
6
Three girls, engrossed, were wrenching full clusters
Of cerise and pink from the rhododendron,
Mountaining them on spread newspaper.
They brassily picked, slowed by no chagrin,
7
And wouldn’t pause for my straight look.
But gave me pause, my rose a charge,
Whether nicety stood confounded by love,
Or petty thievery by largе.

 

    Ова е мој препев на песната “Другите двајца“ од американската поетеса Силвија Плат.
1
Секое лето се вселуваме во вила преполна со одзив,
ладна како бисерната внатрешност на морски полжав.
Нѐ будат ѕвона и скокачките копитца на црните кози.
Околу нашиот кревет баронски мебели, чудесија чиста,
кои на морскиот отсјај нијансните бои му ги должат.
Во воздухот нема ниту еден лист збрчкано што листа.
Мечтаевме да сме совршени и за тоа најдовме пристан.
2
Спроти голите ѕидови, варосани, со мирис пресен,
мебелите се закотвиле со темни ногарки на грифон.
Тука сал двајца сме, а како повеќе да сме од десет -
чекорите се множат во собите со светлосни пруги,
гласовите како од бунар да идат, низ исушен сифон:
на ореовата банкетна маса, како од раце со шуги,
се отсликуваат заплеткани гестови на двајца други.
3
Тешки како мермерни статуи, фигурите не се наши,
на полираното дрво од кабинет без врата и џамлак
изведуваат глувонема претстава што може да плаши:
за да си ја доближи кон себе, тој кон неа посегнува
но таа бега од тој допир, како да ќе ја удри дамла.
Гледајќи го тоа, тој кршка, на брашното си легнува.
Ко во некоја стара трагедија, горчината ги стегнува.
4
Тие се осветлени од безмилосноста месечево-бледа,
за нивното олеснување и слобода не е стокмена сага.
Нашите примери на нежност оставаат наопачна следа,
втурнати во нивното чистилиште темницата ја кинат
а ниту бран затреперува ниту од искрење има трага.
Ги оставаме, ноќта во нивната пустина да ја минат,
но бессони и завидливи, тие пак со нас тераат инат:
5
ние им ги сонуваме гласовите ранети во расправија,
ние може да се гушнеме но ти двајца никогаш нема,
наспроти нас, тие се во ќорсокакот на жолчна давија,
толку тешка што ние личиме на факел кој не се гаси -
ние сме духовите а тие крв и месо, таква е таа шема:
врз урнатините на љубовта орел на мечтата се гласи
ко ние да сме рајот што од нивниот очај ќе ги спаси.

 

*********
Ова е оригиналот:
The Other Two
1
All summer we moved in a villa brimful of echoes,
Cool as the pearled interior of a conch.
Bells, hooves, of the high-stepping black goats woke us.
Around our bed the baronial furniture
Foundered through levels of light seagreen and strange.
Not one leaf wrinkled in the clearing air.
We dreamed how we were perfect, and we were.
2
Against bare, whitewashed walls, the furniture
Anchored itself, griffin-legged and darkly grained.
Two of us in a place meant for ten more—
Our footsteps multiplied in the shadowy chambers,
Our voices fathomed a profounder sound:
The walnut banquet table, the twelve chairs
Mirrored the intricate gestures of two others.
3
Heavy as statuary, shapes not ours
Performed a dumbshow in the polished wood,
That cabinet without windows or doors:
He lifts an arm to bring her close, but she
Shies from his touch: his is an iron mood.
Seeing her freeze, he turns his face away.
They poise and grieve as in some old tragedy.
4
Moon-blanched and implacable, he and she
Would not be eased, released. Our each example
Of tenderness dove through their purgatory
Like a planet, a stone, swallowed in a great darkness,
Leaving no sparky track, setting up no ripple.
Nightly we left them in their desert place.
Lights out, they dogged us, sleepless and envious:
5
We dreamed their arguments, their stricken voices.
We might embrace, but those two never did,
Come, so unlike us, to a stiff impasse,
Burdened in such a way we seemed the lighter—
Ourselves the haunters, and they, flesh and blood;
As if, above love’s ruinage, we were
The heaven those two dreamed of, in despair.

 Мој превод на расказот “Окото“ од  Алис Мунро *****************

            Кога имав пет години моите родители одеднаш добија машко бебе, за кое мајка ми рече дека е она што јас отсекогаш сум го сакала. Каде ја добила таа идеја не знаев. Сосема малку објасни за тоа, беше и  измислено, но беше тешко да ѝ се спротивставам. Една година подоцна се појави женско бебе и пак се дигна џева, само многу поублажена одошто за првото. До појавата на првото бебе јас не бев свесна дека може да се чувствувам поинаку одошто мајка ми ќе кажеше дека се чувствувам.

            И оттогаш куќата беше исполнета со мајка ми, со нејзините чекори, со нејзиниот глас а нејзиниот мирис така ги насели сите соби што тие застрашувачки мирисаа на неа и кога таа не беше во нив. Зошто велам застрашувачки ? Јас не се чувствував исплашена. Не беше тоа она што токму мајка ми ми го рекла да го чувствувам за нештата.

            Таа беше авторитет што не се доведува под  прашање. Не само за случајот на братчето туку и за Red River житарките кои толку беа добри за мене што јас морав да бидам вљубена во нив. И во моето разбирање на сликата што висеше над зглавјето на мојот кревет, прикажувајќи ги  децата страдни да му пријдат на Исус. Страдност значеше нешто друго во оние времиња  но тоа не беше она на кое ние бевме сосредоточени. Мајка ми укажа на малото девојче затскриено кај аголот на сликата кое сака да му пријде на Исус ама е премногу срамежливо. Тоа сум била јас, рече мајка ми, и јас сметав дека е така, иако јас сама тоа не ќе можев да го откријам без таа да ми каже и попрво би сакала да не е така. Околу таа работа навистина се чувствував бедно како Алиса пропадната низ зајачката дупка во џиновската Земја на чудата, но се смеев бидејќи мајка ми изгледаше восхитена.

            Заради доаѓањето на мојот брат, а покрај тоа и заради непрестаното попување за тоа каков специјален подарок тој бил за мене,  јас почнав да сфаќам колку значително различно може да биде мислењето на мајка ми за мене од моето сопствено. 

            Претпоставувам дека сето тоа беше она кое ме подготви за Сејди кога таа дојде да работи за нас. Мајка ми колку што можеше ја намали територијата што ја окупираше со бебињата. Без нејзиното постојано врткање околу мене, јас можев да размислувам за тоа што е вистина а што не е. Не знаев доволно за да зборувам за тоа со било кого. Иако тоа не го нагласувавме во нашата куќа, најнеобичната работа околу Сејди беше дека таа беше славна личност. Нашиот град има радио-станица каде таа свиреше на гитара и како најавна шпица ја пееше нејзината сопствена песна.

"Здраво, здраво, здраво , на сите - " . И половина час подоцна тоа беше, " Збогум , збогум , збогум , на сите. " . Помеѓу нив, пееше песни кои биле побарани , како и некои што таа самата ги одбираше. Пософистицираните луѓе во градот  беа склони да се шегуваат за нејзините песни и за целата станица за која беше кажано дека е најмалата во Канада . Тие луѓе го слушаа  Радио-Торонто кое ги емитуваше дневно популарните песни - три мали рипки и мамата рипка заедно - и Џим Хантер  развикано ги соопштуваше жестоките воени вести.

            Но на луѓето на фармите им се допаѓаше локалната станица и видот на песни кои Сејди ги пееше. Нејзиниот глас беше силен и тажен и таа пееше за осаменоста и тагата.

 

`Во стариот огромен сточен двор,

се искачувам врз оградната порта,

во самракот се втренчувам ко ќор,

трагам по дамна загубениот ортак.`

 

            Повеќето фарми во нашиот крај беа на земјиште расчистено и населено пред околу сто и педесет години, и речиси од било која куќа, за да здогледате друга, погледот ќе ви се протегаше далеку преку неколку полиња. Сеуште сите песни кои фармерите ги бараа беа за осамен каубој, за измама и разочарување од далечни места, за жестоки злосторства поврзани со злосторници кои умираат изговорувајќи ги имињата на своите мајки, или името Господово.

            Тоа беше она што Сејди го пееше со таква тага во грлестиот алт, но во нејзиното работење за нас таа беше полна со енергија и доверба, среќна да зборува и тоа најчесто за самата себе. Освен мене, обично немаше друг на кого би му зборувала. Нејзините задачи и оние на мајка ми, поголемиот дел од времето нив двете ги држеа разделени и не мислам дека тие воопшто и би сакале да се дружат за да разговараат. Како што веќе спомнав,  мајка ми беше сериозна личност, која, пред мене да ме учи, беше оспособена за подучување во школо. Нејзе можеби ќе ѝ се допаднеше Сејди да биде онаа на која ќе ѝ помогне, учејќи ја да не вели `јаска` вместо јас. Но Сејди не покажуваше многу знаци дека би ја прифатила било чија понудена помош да научи да зборува на начин различен од оној на кој таа секогаш зборуваше.

            По ручекот, кој беше напладне, Сејди и јас останувавме сами во кујната. Мајка ми наоѓаше време за попладневна дремка, среќна што бебињата веќе заспале. Кога ќе станеше наутро, таа облекуваше поинаква облека доколу очекуваше релаксирачко попладне, дури и да беше сигурно дека ќе има многу пелени за менување како и некои од оние така недолични работи кога малечките  цицаа на нејзините гради на кои јас никогаш не пробав да погледнам.

            Татко ми исто така дремнуваше - можеби петнаесет минути во  тремот со The Saturday Evening Post врз  неговото лице , пред да се врати во шталата.

            Сејди загреваше вода на шпоретот и ги миеше садовите со мене, помагајќи ми и внимавајќи да не си ги изгорам рацете во врелата вода. Кога ќе завршевме, таа го бришеше подот  а го сушеше со еден метод што јас го измислив - лизгајќи ме наоколу врз парталите.

            Потоа ги симнувавме навојките од жолта леплива хартија што беа ставени по појадокот а веќе беа полни со мртви или брмчешки речиси мртви црни муви, и обесувавме нови навојки кои до вечерта ќе беа полни со нови мртви муви. За сето тоа време Сејди ми зборуваше за нејзиниот живот.

            Јас тогаш не можев лесно да проценувам за возрастите. Луѓе беа нечии деца или уште растеа а јас ги сметав за возрасни.

            Таа можеби имаше шеснаесет, можеби осумнаесет или дваесет години. Без оглед на возраста, таа повеќе пати нагласуваше дека не ѝ се брза за мажење.

            Одеше да танцува секој викенд но одеше сама. Сама за себе, велеше таа.  Таа ми раскажа за танцовите сали. Кај нас во градот, на главната улица, имаше само една и зимно време таа беше лизгалиште. Ќе си платите една банка за танцување, потоа се качувате и танцувате на бината полна луѓе зазјапани наоколу, но таа за тоа не се грижела. Таа секогаш сакала самата да си плати, за да не биде обврзана. Но понекогаш попрво некое момче ѝ приоѓало. Тоа ја прашувало дали таа сака да танцува и првото нешто кое таа дрско му го велела е дали може, може ли тој да танцува? Тогаш тој ја погледнувал насмеано и велел да, инаку зошто би бил тука? И таа обично прекинувала штом она кое тој го мислел за танцување ќе се покажело како влечкање наоколу на обете нозе и пофаќање со неговите испотени мрсни рачишта. Понекогаш таа едноставно го оттурнувала оставајќи го на цедило, танцувајќи самата, што било токму она кое таа секогаш го сакала. Таа го завршувала танцот кој ѝ бил платен и ако плаќачот приговорел и пробал да ја натера таа да плати за танцувањето на двајцата кога всушност танцува само едниот, таа му велела дека тој ѝ е веќе прекуглава. Тие сите можеле да се смеат на нејзиното самотно танцување, ако им чини.

            Другата танц-сала беше речиси надвор од градот, на автопатот. Таму плаќавте на вратата и тоа не беше за еден танц туку за цела ноќ. Местото се викаше Royal-T. И таму таа самата си плаќала. Таму обично имало подобра класа танчери но таа се обидувала да  си претстави како ќе ја водат пред да им допушти да ја одведат на бината. Таму вообичаено беа градски момчиња додека на она другото место беа селанчињата.  Подобри со нозете, оние градските, но не секогаш тоа беа нозе по кои трагавте. И таму сакаа да ве пофаќаат. Понекогаш таа морала да ги предупреди и да им каже што таа ќе им направи ако не престанат со тоа. Така им нацртувала дека таа дошла тука да танцува и самата си  плаќа за тоа. Дополнително, знаела и да ги мавне в ребра. Така ќе си ги доведела во ред. Понекогаш таа си допуштала на добрите танчери и самата да им пристапи. Откако ќе го одиграле последниот танц, таа им допуштала да ја испратат до дома. Немало некој што ѝ се допаѓал, рече таа. Тоа не значело дека се фатени. Фатени. Кога го рече тоа, јас си претставив како паѓа голема жичена мрежа и некои зли мали суштества ве завиткуваат со неа и ве задушуваат така што никогаш да не можете да се ослободите.

Сејди мора такво нешто да видела на моето лице бидејќи рече да не се плашам.  “Нема ништо на овој свет што може да биде страшно, само внимавај на себе.“

            “Ти и Сејди бааѓи си поприкажавте“ рече мајка ми. Знаев дека нешто следува на кое треба да внимавам но не знаев што е тоа. “Таа ти се допаѓа, нели?“ Јас реков да. “Се разбира, добро е тоа. И мене ми се допаѓа.“ Се надевав дека тоа ќе биде сѐ и за момент помислив дека така и бидна. Потоа, “Јас и ти сега немаме баш многу време оти ги имаме бебињата. Тие не ни оставаат баш многу време, нели? Но ние ги сакаме нив, нели?“ Јас брзо реков да. “Навистина?“ Таа не престана да прашува додека јас тоа не го реков.

            Мајка ми сакаше нешто кое ѝ беше многу потребно. Беа ли тоа љубезни пријателки? Жени кои играат бриџ и имаат сопрузи кои одат на работа во костуми со елеци?  Не сосема, и без надеж за тоа, во секој случај . Можев ли јас да бидам замена за тоа, со моите колбасни кадрици кои јас не мислев и понатаму да ги трпам, и со моите извештачени рецитации од Неделното школо? Таа немаше време воопшто да се занимава со тоа. И нешто во мене предавнички се покренуваше, иако таа не знаеше зошто а исто така и јас не знаев. Јас немав ниту еден градски пријател во Неделното школо. Наместо тоа, јас се восхитував на Сејди. Ја чув мајка ми како му вели на тате: “Таа ја обожува Сејди.“ Тате рече дека Сејди ни е дар божји. Што значеше тоа? Тој звучеше расположено. Можеби тоа значеше дека тој не сака да држи било чија страна.

            “Сакам да имавме бетонирани тротоари за неа,“ рече мајка ми.“Можеби ако имавме такви тротоари таа ќе можеше да научи да вози ролшуи и така да си најде пријатели.“ Јас не пожелував ролшуи. Но сега, без било каква идеја зошто, јас знам дека никогаш не пробав да се возам на нив. Потоа мајка ми кажа нешто околу тоа дека ќе биде подобро кога ќе почнам да одам на школо. Јас се надевав дека тоа не ќе биде  она подоброто и она кое ќе престане. Јас навистина не сакав тоа да престане.

            Татко ми немаше што повеќе да каже. Јас бев мајкина грижа, освен подоцна кога станав навистина многу зборлеста и требаше да бидам казнета. Тој чекаше брат ми да порасне и да биде негова грижа. Момче не би требало да е толку компликувано. И доволно е што брат ми не беше. Тој тукуречи растеше за да биде баш фин.

            И сега почна школото. Тоа почна пред неколку  недели, пред лисјата да се вцрват и пожолтат. Сега тие повеќето се паднати. Јас не го облекувам мојот школски мантил туку мојот омилен , оној со црни кадифени манжетни и јака. Мајка ми го носи мантилот што ѝ е за на црква, и еден турбан ѝ ја покрива повеќето од косата. Мајка ми вози до било кое место до кое треба да одиме. Не вози често и нејзиното шофирање секогаш е помпезно и сеуште несигурно споредено со она на татко ми. Таа со сирената свири на секоја кривина.

            “Сега,“ вели таа, меѓутоа нејзе ѝ требаше малку подолго време да ја дотера колата до местото. “Значи, еве сме.“  Нејзиниот глас изгледа како да значи охрабрување. Таа ми ја допира раката давајќи ми прилика да ја држам нејзината, но јас се правам дека не забележувам и таа си ја трга раката. Зградата нема пристапен пат ниту тротоари. Пристојна е ама сосема едноставна. Мајка ми раката во ракавица ја стокмува за да чукне но си ја повлекува бидејќи не мора. Вратата  се отвора за нас. Мајка ми штотуку почнува да кажува нешто што ќе ме охрабри - нешто како, Ќе заврши многу побрзо одошто ти мислиш - но таа не си ја завршува мислата. Тонот со кој ми зборува треба да е некако строг ама и малкуцка утешителен. Кога вратата се отвора, како што таа си ја наведнува главата, тој се менува и станува поскротен, посмекнат. Вратата беше отворена за да излезат некои луѓе а не за ние да влеземе внатре.  Една од жените излегува надвор и зборува назад преку нејзиното рамо со глас кој воопшто не се обидува да биде мек. “Оваа тука ќе работи а е толку мало девојче.“

            Потоа  жена која е веќе дотерано облечена доаѓа и зборува со мајка ми и ѝ помага да го соблече мантилот. Откако свршува тоа, мајка ми ми го соблекува мантилот и ѝ вели  на жената дека јас сум била посебно приврзана кон Сејди. Таа се надева дека сѐ ќе биде во ред за моето воспитување.

“Ох драго мало суштество,“ вели жената и мајка ми леко ме допира да ме поттикне да речам здраво.

“Сејди сака деца,“ вели жената. “Таа навистина ги сака.“

            Јас забележувам дека тука се две други деца. Момчиња. Ги знам од школото, едното беше во првиот клас со мене а другото е постаро.  Тиа ѕиркаат од нешто кое личи на кујна. Помалото изгледа смешно, набутало цело колаче в уста, а другото, постарото, прави одвратна гримаса. Не кон  набутаното колаче туку кон мене. Се разбира, тие ме мразат. Обете момчињата ќе ве игнорираат ако ве сретнат некаде кајшто не е школо (тие и таму ќе ве игнорираат) или ќе прават криви муцки и ќе ве нарекуваат со грди имиња. Ако морав да минам покрај некој од нив, ќе бев здрвена и ќе се чудев што да правам.  Се разбира, беше поинаку ако имаше возрасни наоколу. Тие момчиња останаа мирни но јас се чувствувам малце бедно додека некој ги повлекува во кујната.

            Потоа станувам втренчена  на особениот и сочувствителен глас на мајка ми, поженствен дури и од гласот на жената со која таа зборува, и си помислувам дека можеби гримасата беше наменета за неа. Понекогаш луѓе го имитираа нејзиниот глас кога таа викаше по мене за на школо. Жената со која зборува и која изгледа дека тука управува, нѐ одведува во делот од собата каде постари маж и жена седат на софа, изгледајќи како да не можат да престанат да се прашуваат зошто се тука. Мајка ми  се поднаведнува и ним со особена почит им зборува покажувајќи ме.  “Таа толку ја сака Сејди,“ вели. Знам дека  притоа се очекуваше и јас нешто да речам но пред и да можев тоа да го сторам, седнатата жена испушта лелек. Таа не гледа во било кој од нас и звукот што го испушта наликува на звук кој ќе го чуете од некое животно кое го тепате или мачите.  Таа плесна и одмавна со рацете  како да се ослободува од нешто, што и да беше тоа, но тоа не си замина. Таа гледа кон мајка ми како таа да е личност која треба да знае нешто за тоа. Стариот човек ѝ рече да се смири.

“Таа се чувствува многу лошо,“ ни вели жената која нѐ доведе.  “Таа не знае што прави.“ Таа се наведнува пониско и вели “ Доста, доста. Ќе го уплашиш девојчево.“

“Го плашиш девојчево.“ покорно вели и стариот човек.

            Откако тие го рекоа тоа, жената веќе не лелекаше и ги преметкаше изгребаните раце како да не знае што да прави со нив. Мајка ми вели, “Сирота жена.“  “ И детето единачка, исто така.“ вели жената управничка. Мене ми вели “ Ти не се грижи.“

            Јас се загрижувам но не заради лелекањето.

            Знам дека Сејди беше некаде и  не сакав да ја видам. Всушност, мајка ми ниту рече дека јас ќе мора неа да ја видам ниту рече дека не ќе мора да ја видам.

            Сејди била убиена додека  откај Royal-T танц-салата си одела накај дома. Колата ја удрила токму на она мало  парче од патот посипан со чакал помеѓу паркинг-просторот што припаѓаше на танц-салата и почетокот на прописно средениот градски тротоар. Таа мора да била забрзана токму по патот кој секогаш го одела и немаше сомнение да се мисли дека колите не можеле да ја видат, или дека во однос на нив таа немала првенство на минување, и можеби колата зад неа одеднаш се занела, или можеби колата не била токму таму кајшто им се чинело дека била. 

            Таа беше удрена одзади. Колата што ја удрила се движела надвор од правецот на колата што била зад неа и таа втора кола очекувала првата да се вклучи во градската улица. Иако во танц-салата не можеше да се купи пијалок, таму имаше пијанчења. И таму, секогаш набргу откако игранката ќе завршеше, имаше наоколу некој што труби, вика и се тепа.

            Сејди одеше како на јуриш, дури и без фенерче, однесувајќи се како на сите да им е задача да ѝ се тргнат од патот.

            “Девојка без момче и пешки одела да танцува.“ рече жената која веќе стана пријателка со мајка ми. Таа зборуваше сосема тивко и мајка ми шепотеше нешто жалосно.

            Си ја сакала белјата, рече жената-пријателка уште потивко.

            А дома чув разговор што не го разбрав.

            Мајка ми сакаше некакво дело, што можеше да има врска со Сејди и колата што ја удри но татко ми рече да го остави намира. Немаме ние работа во градот, рече тој. Јас не се ни обидов да го разберам тоа бидејќи се обидував воопшто да не мислам на Сејди а камоли за неа мртва. Кога разбрав дека ќе одиме во куќата на Сејди јас тежнеев да не одам ама не гледав никаков начин тоа да го избегнам освен да испаднам чудовишно дрска.

            По оној изблик на старата жена ми се чинеше дека ние би можеле да се свртиме и да си одиме дома. Јас никогаш не ќе морав да ја признаам вистината, која беше дека всушност сум била очајнички исплашена од било чие мртво тело.

            Токму додека мислев дека тоа може и да е остварливо, ги чув мајка ми и старата жена, сега таа во зборувањето изгледаше заговорнички, што беше полошо од било што друго. Да се види Сејди. Да, мојата мајка тоа го кажа. Се разбира, ние мора да ја видиме Сејди. Сејди мртва.

            Мојот поглед го спуштив ниско, гледајќи ги само оние деца кои беа пониски од мене и старите луѓе кои беа седнати. Но сега мајка ми ме беше фатила за рака и сврте во друг правец. Таму во собата цело време имало ковчег но јас мислев дека тоа беше нешто друго. Поради моето немање искуство јас не знаев точно како такво нешто изгледа. Овој објект на кој му се приближувавме би можел да биде полица за оставање цвеќе или затворено пијано. Можеби луѓето кои беа околу него некако ја затскриваа неговата вистинска големина и облик и намена. Но, сега тие луѓе го опкружуваа со голема почит и мајка ми зборуваше со нов, многу тивок глас. “Дојди ваму,“ ми рече. Нејзината благост мене ми звучеше омразувачки, победнички. Се наведна да ме гледа право в лице, и тоа, бев сигурна, беше за да ме спречи да го направам она кое јас веќе го правев - очите ми беа цврсто стиснати. Потоа таа го сврте погледот од мене но ми ја држеше раката цврсто стегната во нејзината.

            Јас престанав да ги стискам моите клепки веднаш штом таа престана да се вѕира во мене но очите не ги задржав затворени плашејќи се да не се сопнам или некој да не ме бутне право таму кајшто не сакав да бидам. Можев да ја видам само заматеноста на здрвените цвеќиња и сјајот на полираното дрво. Тогаш го чув шмркањето на мајка ми и почувствував дека таа престана да ме тегне. Се чу штракањето при отворањето на нејзината чанта. Таа мораше таму да си ги вработи рацете па престана да ме држи и јас можев да се ослободам од неа. Таа плачеше. Вниманието ѝ беше свртено кон нејзините солзи и шмркање, што мене ме направи слободна.

            Погледнав право во ковчегот и ја видов Сејди.

            Несреќата ѝ ги поштедила вратот и лицето, но јас не го гледав сето тоа наеднаш. Стекнав само општ впечаток и тука немаше ништо во врска со неа што е лошо и кое би требало да ме плаши. Замижав брзо но се осетив неспособна да не продолжам да гледам повторно.

            Прво што лесно можев да видам беше малата жолта перница под нејзиниот врат што се беше стуткала покривајќи ѝ го грлото, брадата и едниот образ. Трикот во гледањето беше брзо да видиш дел од неа, потоа да се вратиш на перницата, и следниот пат погледот да ти дофати нешто малку повеќе од она кое не би те исплашило.

            И така, тоа беше Сејди, сето од неа или најмногу од она што беше разумно да се види откај достапната страна.

            Нешто се мрдна. Го видов тоа , нејзината клепка откај мојата страна мрдна.

            Тоа не беше отворање или полуотворање или нешто слично но се подотвори токму толку малку колку што беше нужно, ако ти си таа, да можеш да ѕирнеш низ клепките. Можеби само колку за да видиш дали надвор е светло или мрак.

            Јас не бев изненадена тогаш и воопшто не се исплашив. Вчас, тој мој поглед се вткаја во сето она кое го знаев за Сејди и некако, слободно, во какво и да беше посебното искуство кое го стекнав за себе. И јас не посакав на било кои други да им обрнам внимание на тоа што се случи бидејќи тоа не беше знак за нив, тоа беше целосно за мене.

            Мајка ми повторно ме фати за рака и рече дека сме спремни да си заминеме. Имаше таму уште некои промени но пред и да трепнеш, како што мене ми се чинеше, се најдовме надвор. Мајка ми рече: "Добро за тебе." Таа ми ја стисна раката и рече : "Доста со тоа. Готово е. " Таа мораше да подзапре малку за да позборува со некој друг кој беше упатен кон куќата, а потоа  влеговме во колата и почнавме да се возиме накај дома. Ми се чинеше дека таа сакаше нешто да ми каже, или можеби дури и јас нешто да ѝ речам, но си молчев.

            Никогаш немало некоја друга таква појава и всушност од мојот ум Сејди зајде вчас, попрво одошто шокот во школото каде научив некако да се справувам со  чудната мешавина да се биде исплашен а тоа да не се покаже.

            Како што, впрочем, нешто од нејзинат важност мораше да избледи во онаа прва седмица од септември за кога таа најави дека ќе остане дома да си ги гледа родителите и дека заради тоа веќе нема да работи за нас а потоа мајка ми дозна дека таа се вработила во млекарницата.

            Уште долго време кога ќе помислев на неа, никогаш не се сомневав во она за кое верував дека мора да ми беше покажано мене.

            Долго, долго потоа, кога воопшто и не бев заинтересирана за било какви натприродни појави, сеуште го чував во мојот ум тоа - дека токму таква работа се случи.

            Едноставно, во тоа верував лесно, на начин како што можете да верувате а всушност да се сеќавате дека еднаш сте имале друга забна протеза, сега загубена но стварна, за инат на неа.

            Се додека еден ден, еден ден кога можеби бев во моето пубертетско моминство,  не сватив,  со  некаква сенка на дупка во мојата душа, дека сега повеќе не верувам.

 

*****************

Ова е оригиналот:

The Eye by Alice Munro – short story

From Dear Life (2012)

When I was five years old my parents all of a sudden produced a baby boy, which my mother said was what I had always wanted. Where she got this idea I did not know. She did quite a bit of elaborating on it, all fictitious but hard to counter.

Then a year later a baby girl appeared, and there was another fuss but more subdued than with the first one.

Up until the time of the first baby I had not been aware of ever feeling different from the way my mother said I felt.

And up until that time the whole house was full of my mother, of her footsteps her voice her powdery yet ominous smell that inhabited all the rooms even when she wasn"t in them.

Why do I say ominous? I didn"t feel frightened. It wasn"t that my mother actually told me what I was to feel about things. She was an authority on that without having to question a thing. Not just in the case of a baby brother but in the matter of Red River cereal which was good for me and so I must be fond of it.

And in my interpretation of the picture that hung at the foot of my bed, showing Jesus suffering the little children to come unto him. Suffering meant something different in those days, but that was not what we concentrated on. My mother pointed out the little girl half hiding round a corner because she wanted to come to Jesus but was too shy. That was me, my mother said, and I supposed it was though I wouldn"t have figured it out without her telling me and I rather wished it wasn"t so.

The thing I really felt miserable about was Alice in Wonderland huge and trapped in the rabbit hole, but I laughed because my mother seemed delighted.

 

It was with my brother"s coming, though, and the endless carryings-on about how he was some sort of present for me, that I began to accept how largely my mother"s notions about me might differ from my own.

 

I suppose all this was making me ready for Sadie when she came to work for us. My mother had shrunk to whatever territory she had with the babies. With her not around so much, I could think about what was true and what wasn"t. I knew enough not to speak about this to anybody.

The most unusual thing about Sadie – though it was not a thing stressed in our house – was that she was a celebrity. Our town had a radio station where she played her guitar and sang the opening welcome song which was her own composition.

"Hello, hello, hello, everybody – "

And half an hour later it was, "Good-bye, good-bye, good-bye, everybody." In between she sang songs that were requested, as well as some she picked out herself. The more sophisticated people in town tended to joke about her songs and about the whole station which was said to be the smallest one in Canada. Those people listened to a

Toronto station that broadcast popular songs of the day – three little fishes and a momma fishy too – and Jim Hunter hollering out the desperate war news. But people on the farms liked the local station and the kind of songs Sadie sang. Her voice was strong and sad and she sang about loneliness and grief.

 

Leanin" on the old top rail,

In a big corral.

Lookin" down the twilight trail

For my long lost pal –

 

Most of the farms in our part of the country had been cleared and settled around a hundred and fifty years ago, and you could look out from almost any farmhouse and see another farmhouse only a few fields away. Yet the songs the farmers wanted were all about lone cowhands, the lure and disappointment of far-off places, the bitter crimes that led to criminals dying with their mothers" names on their lips, or God"s.

This was what Sadie sang with such sorrow in a full-throated alto, but in her job with us she was full of energy and confidence, happy to talk and mostly to talk about herself. There was usually nobody to talk to but me. Her jobs and my mother"s kept them divided most of the time and somehow I don"t think they would have enjoyed talking together anyway. My mother was a serious person as I have indicated, one who used to teach school before she taught me. She maybe would have liked Sadie to be somebody she could help, teaching her not to say "youse." But Sadie did not give much indication that she wanted the help anybody could offer, or to speak in any way that was different from how she had always spoken.

After dinner, which was the noon meal, Sadie and I were alone in the kitchen. My mother took time off for a nap and if she was lucky the babies napped too. When she got up she put on a different sort of dress as if she expected a leisurely afternoon, even though there would certainly be more diapers to change and also some of that unseemly business that I tried never to catch sight of, when the littlest one guzzled at a breast.

My father took a nap too – maybe fifteen minutes on the porch with theSaturday Evening Post over his face, before he went back to the barn. Sadie heated water on the stove and washed the dishes with me helping and the blinds down to keep out the heat. When we were finished she mopped the floor and I dried it, by a method I had invented — skating around and around it on rags. Then we took down the coils of sticky yellow fly-paper that had been put up after breakfast and were already heavy with dead or buzzing nearly dead black flies, and hung up the fresh coils which would be full of newly dead ones by suppertime. All this while Sadie was telling me about her life.

I didn"t make easy judgments about ages then. People were either children or grown-ups and I thought her a grown-up. Maybe she was sixteen, maybe eighteen or twenty. Whatever her age, she announced more than once that she was not in any hurry to get married.

She went to dances every weekend but she went by herself. By herself and for herself, she said.

She told me about the dance halls. There was one in town, off the main street, where the curling rink was in the winter. You paid a dime for a dance, then went up and danced on a platform with people gawking all around, not that she cared. She always liked to pay her own dime, not to be beholden. But sometimes a fellow got to her first. He asked if she wanted to dance and the first thing she said was, Can you? Can you dance? she asked him bluntly. Then he would look at her funny and say yes, meaning why else would he be here? And it would turn out usually that what he meant by dance was shuffling around on two feet with his sweaty big meats of hands grabbing at her. Sometimes she just broke off and left him stranded, danced by herself – which was what she liked to do anyway. She finished up the dance that had been paid for, and if the money-taker objected and tried to make her pay for two when it was only one, she told him that was enough out of him. They could all laugh at her dancing by herself if they liked.

The other dance hall was just out of town on the highway. You paid at the door there and it wasn"t for one dance but the whole night. The place was called the Royal-T. She paid her own way there too. There was generally a better class of dancer, but she did try to get an idea of how they managed before she let them take her out on the floor. They were usually town fellows while the ones at the other place were country. Better on their feet – the town ones – but it was not always the feet you had to look out for. It was where they wanted to get hold of you. Sometimes she had to read them the riot act and tell them what she would do to them if they didn"t quit it. She let them know she"d come there to dance and paid her own way to do it. Furthermore she knew where to jab them. That would straighten them out. Sometimes they were good dancers and she got to enjoy herself. Then when they played the last dance she bolted for home.

She wasn"t like some, she said. She didn"t mean to get caught. Caught. When she said that, I saw a big wire net coming down, some evil little creatures wrapping it around and around you and choking you so you could never get out. Sadie must have seen something like this on my face because she said not to be scared.

"There"s nothing in this world to be scared of, just look out for yourself."

"You and Sadie talk together a lot," my mother said.

I knew something was coming that I should watch for but I didn"t know what. "You like her, don"t you?" I said yes. "Well of course you do. I do too." I hoped that was going to be all and for a moment I thought it was. Then, "You and I don"t get so much time now we have the babies. They don"t give us much time, do they? "But we do love them, don"t we?" Quickly I said yes. She said, "Truly?" She wasn"t going to stop till I said truly, so I said it.

My mother wanted something very badly. Was it nice friends? Women who played bridge and had husbands who went to work in suits with vests? Not quite, and no hope of that anyway. Was it me as I used to

be, with my sausage curls that I didn"t mind standing still for, and my expert Sunday School recitations? No time for her to manage that anymore. And something in me was turning traitorous, though she didn"t know why, and I didn"t know why either. I hadn"t made any town friends at Sunday School. Instead, I worshipped Sadie. I heard my mother say that to my father. "She worships Sadie."

My father said Sadie was a godsend. What did that mean? He sounded cheerful. Maybe it meant he wasn"t going to take anybody"s side.

"I wish we had proper sidewalks for her," my mother said. "Maybe if we had proper sidewalks she could learn to roller-skate and make friends." I did wish for roller skates. But now without any idea why, I knew that I was never going to admit it.

Then my mother said something about it being better when school started. Something about me being better or something concerning Sadie that would be better. I didn"t want to hear.

Sadie was teaching me some of her songs and I knew I wasn"t very good at singing. I hoped that wasn"t what had to get better or else stop. I truly did not want it to stop.

My father didn"t have much to say. I was my mother"s business, except for later on when I got really mouthy and had to be punished. He was waiting for my brother to get older and be his. A boy would not be so complicated.

And sure enough my brother wasn"t. He would grow up to be just fine.

Now school has started. It started some weeks ago, before the leaves turned red and yellow. Now they were mostly gone. I am not wearing my school coat but my good coat, the one with the dark velvet cuffs and collar. My mother is wearing the coat she wears to church, and a turban covers most of her hair.

My mother is driving to whatever place it is that we are going to. She doesn"t drive often, and her driving is always more stately and yet uncertain than my father"s. She peeps her horn at any curve.

"Now," she says, but it takes a little while for her to get the car into place.

"Here we are then." Her voice seems meant to be encouraging. She touches my hand to give me a chance to hold hers, but I pretend not to notice and she takes her hand away.

The house has no driveway or even a sidewalk. It"s decent but quite plain. My mother has raised her gloved hand to knock but it turns out we don"t have to. The door is opened for us. My mother has just started to say something encouraging to me – something like, It will go more quickly than you think – but she doesn"t get finished. The tone in which she spoke to me had been somewhat stern but slightly comforting. It changes when the door is opened into something more subdued, softened as if she was bowing her head.

The door has been opened to let some people go out, not just to let us go in. One of the women going out calls back over her shoulder in a voice that does not try to be soft at all. "It"s her that she worked for, and

that little girl."

Then a woman who is rather dressed up comes and speaks to my mother and helps her off with her coat. That done, my mother takes my coat off and says to the woman that I was especially fond of Sadie. She hopes it was all right to bring me.

"Oh the dear little thing," the woman says and my mother touches me lightly to get me to say hello.

"Sadie loved children," the woman said. "She did indeed."

I notice that there are two other children there. Boys. I know them from school, one being in the first grade with me, and the other one older. They are peering out from what is likely the kitchen. The younger one is stuffing a whole cookie into his mouth in a comical way and the other, older, one is making a disgusted face. Not at the cookie stuffer, but at me. They hate me of course. Boys either ignored you if they met you somewhere that wasn"t school (they ignored you there too) or they made these faces and called you horrid names. If I had to go near one I would stiffen and wonder what to do. Of course it was different if there were adults around. These boys stayed quiet but I was slightly miserable until somebody yanked the two of them into the kitchen. Then I became aware of my mother"s especially gentle and sympathetic voice, more ladylike even than the voice of the spokeswoman she was talking to, and I thought maybe the face was meant for her. Sometimes people imitated her voice when she called for me at school.

The woman she was talking to and who seemed to be in charge was leading us to a part of the room where a man and a woman sat on a sofa, looking as if they did not quite understand why they were here. My mother bent over and spoke to them very respectfully and pointed me out to them.

"She did so love Sadie," she said. I knew that I was supposed to say something then but before I could the woman sitting there let out a howl. She did not look at any of us and the sound she made seemed like a sound you might make if some animal was biting or gnawing at you. She slapped away at her arms as if to get rid of whatever it was, but it did not go away. She looked at my mother as if my mother was the person who should do something about this.

The old man told her to hush.

"She"s taking it very hard," said the woman who was guiding us. "She doesn"t know what she"s doing." She bent down lower and said, "Now, now. You"ll scare the little girl."

"Scare the little girl," the old man said obediently.

By the time he finished saying that, the woman was not making the noise anymore and was patting her scratched arms as if she didn"t know what had happened to them.

My mother said, "Poor woman."

"An only child too," said the conducting woman. To me she said, "Don"t you worry."

I was worried but not about the yelling.

I knew Sadie was somewhere and I did not want to see her. My mother had not actually said that I would have to see her but she had not said that I wouldn"t have to, either.

Sadie had been killed when walking home from the Royal-T dance hall. A car had hit her just on that little bit of gravel road between the parking space belonging to the dance hall and the beginning of the proper town sidewalk. She would have been hurrying along just the way she always did, and was no doubt thinking cars could see her, or that she had as much right as they did, and perhaps the car behind her swerved or perhaps she was not quite where she thought she was. She was hit from behind. The car that hit her was getting out of the way of the car that was behind it, and that second car was looking to make the first turn onto a town street. There had been some drinking at the dance hall, though you could not buy liquor there. And there was always some honking and yelling and whipping around too fast when the dancing was over. Sadie scurrying along without even a flashlight would behave as if it was everybody"s business to get out of her way.

"A girl without a boyfriend going to dances on foot," said the woman who was still being friends with my mother. She spoke quite softly and my mother murmured something regretful.

It was asking for trouble, the friendly woman said still more softly. I had heard talk at home that I did not understand. My mother wanted something done that might have had to do with Sadie and the car that hit her, but my father said to leave it alone. We"ve got no business in town, he said. I did not even try to figure this out because I was trying not to think about Sadie at all, let alone about her being dead. When I had realized that we were going into Sadie"s house I longed not to go, but didn"t see any way to get out of it except by behaving with enormous indignity.

Now after the old woman"s outburst it seemed to me we might turn around and go home. I would never have to admit the truth, which was that I was in fact desperately scared of any dead body.

Just as I thought this might be possible, I heard my mother and the woman she seemed now to be conniving with speak of what was worse than anything.

Seeing Sadie.

Yes, my mother was saying. Of course, we must see Sadie.

Dead Sadie.

I had kept my eyes pretty well cast down, seeing mostly just those boys who were hardly taller than I was, and the old people who were sitting down. But now my mother was taking me by the hand in another direction.

There had been a coffin in the room all the time but I had thought it was something else. Because of my lack of experience I didn"t know exactly what such a thing looked like. A shelf to put flowers on, this object we were approaching might have been, or a closed piano.

Perhaps the people being around it had somehow disguised its real size and shape and purpose. But now these people were making way respectfully and my mother spoke in a new very quiet voice.

"Come now," she said to me. Her gentleness sounded hateful to me, triumphant.

She bent to look into my face, and this, I was sure, was to prevent me from doing what had just occurred to me – keeping my eyes squeezed shut. Then she took her gaze away from me but kept my hand tightly held in hers.

I did manage to lower my lids as soon as she took her eyes off me, but I did not shut them quite lest I stumble or somebody push me right where I didn"t want to be. I was able to see just a blur of the stiff flowers and the sheen of polished wood.

Then I heard my mother sniffling and felt her pulling away. There was a click of her purse being opened. She had to get her hand in there, so her hold on me weakened and I was able to get myself free of her. She was weeping. It was attention to her tears and sniffles that had set me loose.

I looked straight into the coffin and saw Sadie.

The accident had spared her neck and face but I didn"t see all of that at once. I just got the general impression that there was nothing about her as bad as I had been afraid of. I shut my eyes quickly but found myself unable to keep from looking again. First at the little yellow cushion that was under her neck and that also managed to cover her throat and chin and the one cheek I could easily see. The trick was in seeing a bit of her quickly, then going back to the cushion, and the next time managing a little bit more that you were not afraid of. And then it was Sadie, all of her or at least all I could reasonably see on the side that was available. Something moved. I saw it, her eyelid on my side moved. It was not opening or halfway opening or anything like that, but lifting just such a tiny b