Мото

“Да бев оној кој да му се врати на светот брза,
ќе сметав дека одговорот веќе сум ви го дал
и пламеноблујавиов јазик ќе ми беше врзан.
Ама, бидејќи амбисов нема ни врата ни џам
и никој жив не отишол од овој подземен бал,
за сѐ што чув ќе ви дрдорам без страв и срам.“
Данте, Пеколот, XXVII, 61-66

1
Да појдеме додека вечерта тоне спроти ова небо
како под опојка да е пациент на операциона маса;
да појдеме по улицата каде сиромавиот во џебот
до тивко ноќно засолниште во ефтин хотел стасал,
во ресторан послан со струготини служат школки,
таму тој ќе ги ублажи многуте свои бессони болки;
по полупусти улици водич ни е измамната химера,
до здодевниот доказ нѐ води со подмолна намера,
до надмоќното прашање од филозофската стоа…
Ох, немој да прашуваш волку рано `Што е тоа?`!
Ај да се правиме дека воопшто не ни се ита
и да уживаме во нашата откривачка визита!

Ко насретсело во собата жените се сноваат
и премудри тиради за Микеланѓело коваат.
2
Од прозорските рамови жолта магла грб си чеша,
на нив и жолтиот дим муцка трие ко да бара храна,
ги лиже аглите на вечерта што е четвртеста цреша
заглавена во бари заостанати во одводниот канал;
а кога од оџаците грбот на маглата го оросат саѓи
таа потскокнува изненадена, преку терасата ползи,
гледа дека октомвриската ноќ се истенчила бааѓи,
врти задкуќа и легнува да спие како небесни солзи.
3
И верно, ќе има доволно време за жолтестиот чад
сладострасно врз колковите на улицата да светне;
ќе има доволно време за сеуште да се остане млад
и да спремиш гард пред лицата кои ќе ги сретнеш;
твое ќе е времето во сите денови и за сите нешта,
ќе има доволно време да создаваш и да ништиш,
ќе има дигалка со која нечија рака, долга и вешта,
ти го сервира во чинија прашањето што те тишти.
И верно, и за мене и за тебе ќе има доволно време
за стотици колебања за возможен почеток или крај,
за стотици замисли и премисли да бидам спремен
пред да го лапнам колачето и го испијам мојот чај.

Ко насретсело во собата жените се сноваат
и премудри тиради за Микеланѓело коваат.
4
И верно, доста време ќе имам, за дилеми и теза,
да се прашам`Дали смелост во срцево носам?`.
Време кога ќе се свртам за по скали да слезам,
закитен со ќелавото теме насреде мојата коса,
(тие ќе речат:`Супер, косата не ќе му се дига`)
цврсто стегнат во мојот фрак, но не како позер,
со кравата модерна и скапа но со проста игла
(тие ќе речат `Бре, што има тенки раце и нозе!`),
дали тогаш доволно ќе бидам смел и со стис
да ја вознемирам вселената и саатното клатно?
Во минутата има доста време за настап на бис,
за одлука и за пишман што неа ја врти обратно.
5
А јас веќе ги знам сите нив, ги имам проверено,
знам вечери, утра, попладниња, знам жега и лад,
со кафени лажичиња животот го имам измерено:
ги знам умирачките гласови во умирачкиот пад,
придружувани со музиката од далечната соба.
Ни претпоставка ми треба, ни генерална проба!
6
А јас веќе ги знам сите очи чиј поглед е свиснат,
сите тие очи кои те втеруваат во шаблон и фраза:
а кога сум шаблонизиран и со топуската стиснат
ко еден од инсектите кои навидум и мртви лазат,
како тогаш јас би требало да почнам без горчина
од моите денови да ги исплукам сите догорчиња
и да претпоставам дека уживам а не дека мразам?
7
А јас веќе ги знам и рацете, сите ми се стиснати,
тие бели и разголени раце со бразлетни украсени,
(но, осветлени од ламбата, влакносани и виснати!)
Дали мирисите од фустанот ги сторија огнасени
моите денови што минат оддалечени и вџасени?
Раце спружени на маса, или затскриени со шал.
Па така, треба ли да претпоставам, без ронка жал,
дека за да тргнам ми треба само еден чекор мал?
8
Дека на самрак по улици лутав да кажам дали треба,
дека сетив тутунски чадја и мириси на тешки манџи
кои рееја откај осамените луѓе желни за поарни неба.
А можев да бидам сал еден чифт парталосани канџи
кои на дното на некое тивко море талогот го гребат.
9
И вечерта тивко залегнала во попладневна дремка!
Долгите прсти на саатниот бројчаник ја измазниле,
таа заспива, преуморна, или можеби само се фемка
испружена на подот, како јас и ти да сме ја казниле.
По чајот, колачите и сладоледот, по таа слатка низа,
треба ли јас насила моментот да го втерам во криза?
Иако постев и плачев, со солзи се молев пред Ѕидот,
иако на дискусот мојата оќелавена глава си ја видов,
јас пророк не сум, немам големо прашање или став;
видов дека моето време на величие е само секунда,
видов како вечниот лакеј ја придржува мојата бунда,
кратко речено, јас поминав низ секој трепет и страв.
10
И по толку кафиња, мармалад, по толку испиен чај,
среде тој порцелан, среде муабет меѓу тебе и мене,
дали воопшто може да има вредност и некаков сјај,
дали е толку драгоцено за на престолот да се крене,
јунаштвото дека со насмев го оставаш зад себе сето,
дека сета вселена ја сплескуваш во сал едно ќофте,
дека се вртиш кон некое надмоќно прашање клето -
за потоа да видиш дека промашување е тој повтеж
зашто токму кога ќе разгласиш дека си оној Лазар
што од мртвите е вратен, дека ти на сето си сума,
домашниот есап не ти го признаваат на овој пазар -
залегнатиот в кревет вели: `за тоа не станува дума`.
11
И по тие зајдисонца в градини пред влезни врати
во улици извалкани, по толку романи и шољи чај
и предолги сукњи и толку плати и долгови и рати,
по многу други нешта, вреди ли тоа како за крај?
Невозможно е да се каже што точно јас мислам,
зашто како магична ламба по нерви да ми шета,
ме турка во обрасците на некој екран да киснам
и да се прашам вреден ли е тоа ќар или е штета,
бидејќи секогаш има некој што ќе ти дупне гума:
удобно залегнат в кревет, тој џитка мисла клета -
дека ти врска немаш, за тоа не станувало дума.
. . . . .
12
Јас не сум принц Хамлет и не мислам да бидам,
само прислужник сум за напредокот да брекне,
да почнат една или две сцени меѓу четири ѕида,
да го советувам принцот кога нема да му текне,
почитуван, сигурен алат сум, лесен за ракување,
политичар, претпазлив, педантен но малку глуп
оти напати сум високоумен па ми треба чување;
верно, некогаш сум и смешен па испаѓам труп,
во мене Будалата и Џокерот најчесто се на куп.
13
Стареам, од она кое вредеше останаа само талони,
веќе ги подвиткав ногавиците на мојте панталони.
На плажа спружени сирени си пеат една на друга,
смеам ли праска да загризам а патецот на тилот?
Не ни помислувам некоја со мене да дели шуга,
седам мадро, се правам како ништо да не било.
А гледав, они похотно на морето му се подаваат,
седите коси му ги мрсат дури на таласите јаваат.
И ние долго се сновеме низ тој морски харем,
и ние би сакале така да ни прават и да правиме,
тие сирени да нѐ впрегнат во љубовниот јарем -
но човечките гласови нѐ будат и ние се давиме.

*********
Еве го оригиналот:

The Love-Song of J. Alfred Prufrock

By T.S. Eliot

S’io credesse che mia risposta fosse
A persona che mai tornasse al mondo,
Questa fiamma staria senza piu scosse.
Ma perciocche giammai di questo fondo
Non torno vivo alcun, s’i’odo il vero,
Senza tema d’infamia ti rispondo.

Let us go then, you and I,
When the evening is spread out against the sky
Like a patient etherized upon a table;
Let us go, through certain half-deserted streets,
The muttering retreats
Of restless nights in one-night cheap hotels
And sawdust restaurants with oyster-shells:
Streets that follow like a tedious argument
Of insidious intent
To lead you to an overwhelming question. . .
Oh, do not ask, “What is it?”
Let us go and make our visit.

In the room the women come and go
Talking of Michelangelo.

The yellow fog that rubs its back upon the window-panes
The yellow smoke that rubs its muzzle on the window-panes
Licked its tongue into the corners of the evening
Lingered upon the pools that stand in drains,
Let fall upon its back the soot that falls from chimneys,
Slipped by the terrace, made a sudden leap, 20
And seeing that it was a soft October night
Curled once about the house, and fell asleep.

And indeed there will be time
For the yellow smoke that slides along the street,
Rubbing its back upon the window-panes;
There will be time, there will be time
To prepare a face to meet the faces that you meet;
There will be time to murder and create,
And time for all the works and days of hands
That lift and drop a question on your plate; 30
Time for you and time for me,
And time yet for a hundred indecisions
And for a hundred visions and revisions
Before the taking of a toast and tea.

In the room the women come and go
Talking of Michelangelo.

And indeed there will be time
To wonder, “Do I dare?” and, “Do I dare?”
Time to turn back and descend the stair,
With a bald spot in the middle of my hair— 40
[They will say: "How his hair is growing thin!"]
My morning coat, my collar mounting firmly to the chin,
My necktie rich and modest, but asserted by a simple pin—
[They will say: "But how his arms and legs are thin!"]
Do I dare
Disturb the universe?
In a minute there is time
For decisions and revisions which a minute will reverse.

For I have known them all already, known them all;
Have known the evenings, mornings, afternoons, 50
I have measured out my life with coffee spoons;
I know the voices dying with a dying fall
Beneath the music from a farther room.
So how should I presume?

And I have known the eyes already, known them all—
The eyes that fix you in a formulated phrase,
And when I am formulated, sprawling on a pin,
When I am pinned and wriggling on the wall,
Then how should I begin
To spit out all the butt-ends of my days and ways? 60
And how should I presume?

And I have known the arms already, known them all—
Arms that are braceleted and white and bare
[But in the lamplight, downed with light brown hair!]
Is it perfume from a dress
That makes me so digress?
Arms that lie along a table, or wrap about a shawl.
And should I then presume?
And how should I begin?
. . . . .

Shall I say, I have gone at dusk through narrow streets 70
And watched the smoke that rises from the pipes
Of lonely men in shirt-sleeves, leaning out of windows? . . .

I should have been a pair of ragged claws
Scuttling across the floors of silent seas.
. . . . .

And the afternoon, the evening, sleeps so peacefully!
Smoothed by long fingers,
Asleep . . . tired . . . or it malingers,
Stretched on the floor, here beside you and me.
Should I, after tea and cakes and ices,
Have the strength to force the moment to its crisis? 80
But though I have wept and fasted, wept and prayed,
Though I have seen my head (grown slightly bald) brought in upon a platter,
I am no prophet–and here’s no great matter;
I have seen the moment of my greatness flicker,
And I have seen the eternal Footman hold my coat, and snicker,
And in short, I was afraid.

And would it have been worth it, after all,
After the cups, the marmalade, the tea,
Among the porcelain, among some talk of you and me,
Would it have been worth while, 90
To have bitten off the matter with a smile,
To have squeezed the universe into a ball
To roll it toward some overwhelming question,
To say: “I am Lazarus, come from the dead,
Come back to tell you all, I shall tell you all”
If one, settling a pillow by her head,
Should say, “That is not what I meant at all.
That is not it, at all.”

And would it have been worth it, after all,
Would it have been worth while, 100
After the sunsets and the dooryards and the sprinkled streets,
After the novels, after the teacups, after the skirts that trail along the floor—
And this, and so much more?—
It is impossible to say just what I mean!
But as if a magic lantern threw the nerves in patterns on a screen:
Would it have been worth while
If one, settling a pillow or throwing off a shawl,
And turning toward the window, should say:
“That is not it at all,
That is not what I meant, at all.” 110
. . . . .

No! I am not Prince Hamlet, nor was meant to be;
Am an attendant lord, one that will do
To swell a progress, start a scene or two
Advise the prince; no doubt, an easy tool,
Deferential, glad to be of use,
Politic, cautious, and meticulous;
Full of high sentence, but a bit obtuse;
At times, indeed, almost ridiculous—
Almost, at times, the Fool.

I grow old . . . I grow old . . . 120
I shall wear the bottoms of my trousers rolled.

Shall I part my hair behind? Do I dare to eat a peach?
I shall wear white flannel trousers, and walk upon the beach.
I have heard the mermaids singing, each to each.

I do not think they will sing to me.

I have seen them riding seaward on the waves
Combing the white hair of the waves blown back
When the wind blows the water white and black.

We have lingered in the chambers of the sea
By sea-girls wreathed with seaweed red and brown 130
Till human voices wake us, and we drown.
*********************

Еве и еден препев на црногорски јазик:

T. S. Eliot: Ljubavna pjesma J. Alfreda Prufrocka
ARS br. 3 god. 2011.

Prepjev i bilješka: Tanja Bakić

S’io credesse che mia risposta fosse
A persona che mai tornasse al mondo,
Questa flamma staria senza piщ scosse.
Ma perciocche giammi di questo fondo
Non tornт vivo alcun, s’i’odo il vero,
Senza tema d’infamia ti rispondo.

Pođimo ti i ja sada,
Dok po nebu veče pada
Kao anestezija po pacijentu;
Pođimo kroz poluprazne ulice,
Gdje čeka nas namrgođeno lice,
I u jeftinim prenoćištima burne noći
Prašnjavi restorani i ostrige gdje ćemo poći:
Ove ulice su kao zamorna priča
Našeg podmukloga vodiča
Koji nam postavlja to jedno pitanje…
„Šta je to?“ Ne pitaj, oh,
I tako ja s tobom pođoh.

U sobi žene idu dolje-gore
I o Mikelanđelu zbore.

Žuta magla što haba leđa o prozorska okna
Žuti dim što trlja njušku o prozorska okna
Lizala je ćoškove večeri
Istegnute po barama što se slivaju,
Nek’ joj na leđa padne s dimnjaka rđa,
Koju očistila je terasa. I naglo ona se podiže,
I kad vidje da je jedno tiho oktobarsko veče,
Oko kuće izvi se i zagmiže.

I vremena zaista će biti
Za žutu maglu što gmiže ulicama,
I trlja leđa o okna prozora;
Vremena će biti, vremena će biti
Da lice sretne se s tvojim licima;
Vremena za rat, vremena za hir,
Vremena da ruke krenu da kupe
I spuste pitanje na tvoj tanjir;
Vremena za tebe i vremena za mene,
A ipak vremena za stotinu neodlučnosti
I za stotinu vizija, revizija, učinjenosti
Prije nego li prst naš prema tostu i čaju krene.

U sobi žene idu dolje-gore
I o Mikelanđelu zbore.

I zaista vremena će biti
Da zapitam se: „Smijem li?“ i „Da li smijem?“
Vremena da nazad osvrnem se i stepenicama siđem,
I prstima ćelu na glavi pređem –
[Pomisliće: „Gledaj kako mu je ruka mršava, a noga bosa!“]
Usuđujem li se
Svemir uznemiriti?
U minutu ima vremena
Za odluke stare i nove koje će se u minutu promijeniti.

Ja sve to već znam, sve to ja znam;
Noć znam, jutro, veče,
Kašičicama kafe život svoj mjerkam;
Znam glasove što umiru dok ja padam
Pod muzikom iz odaje daleke.
I kako misli onda da mi budu lake?

Već znam svaki taj pogled, pogled svaki znam;
Pogled koji te meće u šablon jedan,
A onda kada sam šablon, po igli se vrtim,
A kada sam na igli, protežem se po zidu sam,
Kako da onda ja iz sebe izbacim
Svih dana mojih i noći ispljuvak taj bijedan?
I kako misli onda da mi budu lake?

Već znam ih sve, znam ruke -
Ruke s narukvicama, bijele i glatke
[Ali pod svjetlošću lampe, dlakave i ne baš slatke!]
Da li sam to zbog mirisa haljine
Sebi ja to poremetio dane?
Ruke pružene po stolu, a oko šala stostruke.
I kako da mi misli onda budu lake?
I kako onda ja da krenem?

. . . . .

Da l’da kažem da sam po sumraku lutao ulicama
Gledajući dim iz lula
Usamljenih ljudi u košuljama, što s prozora se naginju?…
Bolje da sam par okrznutih kandži
Što grebu po dnu tihih mora.

. . . . .

A veče tako tiho spava poslije popodne!
Glade je dugi prsti,
Pospana je… premorena… ili se pretvara? Ma, pusti!
Na podu ovdje uz tebe i mene ona ima gdje da legne.
Hoću li ja, nakon poslastica što mi daju,
Imati snage da momenat satjeram k očaju?
Ali, iako sam stenjao, plakao i molio se u isti mah,
Iako sam svoju (proćelavu) glavu vidio na pladnju, e, što!
Ja prorok nisam – to i nije baš nešto;
Vidio sam tren moje veličine kako se klimucka,
I Slugu vječnoga kako mi drži kaput i drmucka,
I, ukratko, bilo me je strah.

I da li bi to bilo vrijedno, nakon svega,
Nakon kafe, marmelade, čaja,
Među porcelanom i pričom što pričamo je ti i ja,
Svega da li bi to bilo vrijedno,
Ostaviti iza sebe sve nasmijano,
Svijet istisnuti u loptu
I vrtjeti je samo k tom jednom pitanju,
I kazati: „Iz mrtvih se dižem. Ja sam Lazar,
Dolazim da ispričam Vam tu strahotu“,
Ako već neko, namještajući njoj pod glavu jastuk star,
Onda kaže: „Ja uopšte nisam imao misao tu,
Uopšte misao tu“.

I da li bi to bilo vrijedno, nakon svega,
Svega da li bi to bilo vrijedno,
Nakon zalaska sunca, dvorišta, isprljanih ulica,
Nakon romana, šoljica čaja i suknje što po podu briše -
I nakon ovoga i čega sve još više?
Reći šta mislim je nemoguće!
Kao da magična lampa s nervima po platnu skakuće:
Svega da li bi to bilo vrijedno
Ako bi se neko, namještajući jastuk ili skidajući maramu,
Okrenuo prema prozoru i kazao:
„Nikako misao tu,
Uopšte nisam imao misao tu“.

. . . . .

Ne! Ja nisam princ Hamlet, niti sam to trebao biti;
Gospodin sam sluga, taj što će
Ubrzati sve, što scenu, dvije pokreće,
Što princa će savjetovati; sigurno, bez ikakvog čuda,
Popustljiv, iako je od koristi, sretan,
Lukav, sitničav, oprezan,
Slatkorječiv i ne baš pametan;
Katkad, zaista, skoro smiješan -
Katkad, skoro, i Luda.

Starim… sve mi je više godina…
Zasukane nosiću nogavice pantalona.

Hoću li pozadi razdvajati kosu?
Breskvu da zagrizem smijem li se usuditi?
Bijele nosiću pantalone i žalom hodati,
I slušati pjesme što jedna drugoj sirena će pjevati.

Mislim da one meni pjevati neće.

Vidjeh ih gdje po valu jašu
Straga češljajući bijelu kosu talasa
Onda kad ih vjetar u crno-bijelo rastalasa.

Po odajama mora kraj djeva morskih
Ovjenčanih crveno-smeđim vijencima mi dugo prebivamo
Dok glas čovjeka nas ne probudi, i mi se davimo.

[1915]

***********************************************************************